असार १५ : धान दिवस र दही चिउरा खाने सांस्कृतिक उत्सव

धरान/ असार १५ गते नेपालभर ‘राष्ट्रिय धान दिवस’ को रूपमा मनाइँदैछ। कृषिप्रधान देश नेपालमा यो दिन विशेष महत्व राख्दछ। असारको लगातार वर्षासँगै रोपाइँ सुरु हुने परम्परागत र कृषि चक्रको महत्वपूर्ण दिनका रूपमा यस दिनलाई लिइन्छ।

यस दिनलाई किसानहरुले “धान दिवस” को रूपमा खेतमा रोपाइँ गर्दै, हिलो छ्यापाछ्याप, लोक गीत–सङ्गीत र परम्परागत खानपिनका साथ उत्सवका रूपमा मनाउँछन्। विशेषगरी आजको दिन “दही चिउरा” खाने चलन छ, जुन कृषक समुदायको श्रमको सम्मान र दैवीपक्षमा राम्रो बालीको कामनासँग जोडिएको छ।

धान दिवसको सुरुवात २०६१ सालदेखि औपचारिक रूपमा गरिएपनि यो परम्परा हजारौँ वर्षदेखि प्रचलनमा रहेको छ। खेतमा रोपाइँको समयमा मानिसहरू परम्परागत भाका गाउने, हिलोमा नाच्ने, आपसी मेलमिलाप बढाउने गर्दछन्। “हिलो खेल्दै धान रोप्ने र दही चिउरा खाँदै मनाउने यो पर्व कृषिमा आधारित हाम्रो मौलिक संस्कृतिको प्रतिक हो,” कृषि विज्ञहरु बताउँछन्।

देशका विभिन्न ठाउँमा कृषि मन्त्रालय, प्रदेश तथा स्थानीय तहले धान दिवसलाई औपचारिक रूपमा विविध कार्यक्रम गरेर मनाइरहेका छन्। विद्यालय, सहकारी, कृषक समूह र स्थानीय निकायको सहकार्यमा रोपाइँ प्रतियोगिता, जातीय सांस्कृतिक प्रस्तुती र कृषिप्रदर्शनीजस्ता कार्यक्रमहरू सञ्चालन भइरहेका छन्।

हाल जलवायु परिवर्तनका कारण धान खेती प्रभावित भइरहेको सन्दर्भमा पनि आजको दिनले थप सन्देश दिन खोजेको देखिन्छ। कृषकहरूको अधिकार, बीउबिजनको संरक्षण, सिंचाइको सुविधा र मौसमअनुसार अनुकूल कृषि नीति आवश्यक रहेको आवाज किसानले उठाइरहेका छन्।

धान दिवस र दही चिउरा पर्व नेपाली समाजमा कृषिप्रति आदर, उत्सवको भावना र प्राकृतिक लय अनुसारको जीवनशैलीको परिचायक हो। आजको दिनले कृषकप्रतिको सम्मान र देशको कृषि आत्मनिर्भरताको पक्षमा जनचेतना फैलाउने अवसर पनि दिएको छ।